Wat is keratonus?
Het hoornvlies (medisch: cornea) is het heldere, koepelvormige oppervlak aan de voorkant van het oog. Keratoconus is een oogaandoening waarbij het hoornvlies geleidelijk verzwakt, dunner wordt en een kegelachtige vorm krijgt. Dit veroorzaakt wazig, vervormd en soms dubbel zicht, evenals een verhoogde gevoeligheid voor licht en verblinding. Deze aandoening begint meestal in de adolescente leeftijd en heeft levenslange gevolgen.
Oorzaken van keratoconus
De precieze oorzaak van keratoconus is nog niet volledig begrepen. Een combinatie van genetische, gedrags-. omgevings- en hormonale factoren kan bijdragen aan de ontwikkeling van de aandoening. Enkele bekende risicofactoren zijn:
- Familiale voorgeschiedenis van keratoconus
- Allergieën en oog wrijven
- Bindweefselziekten zoals het syndroom van Marfan, maar ook aandoeningen als floppy eyelids en slaap apneu komen voor samen met keratoconus
Symptomen van keratoconus
De symptomen van keratoconus kunnen in de loop der tijd veranderen en variëren van mild tot ernstig, afhankelijk van het stadium van de aandoening. Enkele veelvoorkomende symptomen zijn:
- Wazig en vervormd zicht
- Verhoogde gevoeligheid voor licht en verblinding
- Moeite met zien ’s nachts
- Kringen en strepen rond lampen, ook vooral in het donker
- Geleidelijke veranderingen in de sterkte van brillenglazen of contactlenzen, vooral de cilinder.
Behandeling van keratoconus
De behandeling van keratoconus hangt af van de ernst van de aandoening en het stadium van progressie. In de vroege stadia kan keratoconus vaak worden behandeld met een bril of contactlenzen. In meer gevorderde stadia of bij achteruitgang van keratoconus kan een behandeling zoals crosslinking (CXL) worden aanbevolen om de progressie van de aandoening te vertragen of te stoppen. In sommige gevallen, bijvoorbeeld wanneer het hoornvlies ernstig beschadigd of verdund is, kan een hoornvliestransplantatie nodig zijn.
Wat is crosslinking?
Crosslinking is een minimaal invasieve procedure die is ontworpen om het hoornvlies te versterken en de progressie van keratoconus te vertragen of te stoppen. De behandeling bestaat uit het aanbrengen van riboflavine (vitamine B2) oogdruppels op het hoornvlies, gevolgd door blootstelling aan ultraviolet (UV) licht. Dit proces creëert nieuwe dwarsverbindingen tussen collageenvezels in het hoornvlies, waardoor de stijfheid toeneemt en de vorm subtiel verbetert. Tijdens de behandeling wordt een oppervlakkig wondje aan het hoornvlies gemaakt zodat de riboflavine oogdruppels goed in kunnen trekken in het hoornvlies. Dit wondje geneest binnen 1 tot 2 dagen.
Voordelen van crosslinking
- Het remmen of stoppen van de progressie van keratoconus. Dit betekent behoud van zicht en kwaliteit van leven.
- Mogelijke verbetert crosslinking de vorm van het hoornvlies en het zicht enigszins, maar dit is niet aan te geven voorafgaande aan de behandeling.
- Crosslinking vermindert het risico op een hoornvliestransplantatie
Risico's en mogelijke bijwerkingen
- Tijdelijk ongemak of pijn; tijdens de behandeling wordt een oppervlakkig wondje gemaakt. Dit geeft een gevoel als of er iets in het oog zit, of kan zelfs een stekende pijn geven. Dit wondje geneest met 1-2 dagen, na een nacht slapen heeft het overgrote deel van de patiënten geen ernstige pijn meer aan het oog.
- Infectie; de kans op een infectie is ca. 1 op 100. Als dit vermoed wordt bij de nacontrole dan zullen de antibiotica druppels vaker gebruikt moeten worden. Permanente littekens na een infectie zijn zeer zeldzaam (kans 1 op 1000).
- Cornea-oedeem en corneale haze; zeer zelden blijft het hoornvlies na de crosslinking tijdelijk waziger dan voorheen (kans 1 op 100). Doorgaans trekt dit volledig weg.
- Tijdelijke veranderingen in het zicht; door de crosslinking kan de sterkte van het oog veranderen en dit kan invloed hebben op de scherpte van het zicht en de sterkte van de bril of contactlenzen.
Voorbereiden op de behandeling
- Zorg dat u deze informatie goed doorgenomen heeft.
- U kunt uw contactlenzen dragen tot de dag van de behandeling (na de behandeling kunt u een maand geen lens dragen in het behandelde oog).
- Informeer uw arts over eventuele veranderingen in medicijnen of allergieën.
- Informeer uw arts als u een ontsteking aan het oog heeft.
- Regel vervoer van en naar de behandeling.
De crosslinking procedure toegelicht
De behandeling bestaat uit een aantal stappen. In totaal duurt een behandeling ongeveer 60 minuten per oog.
- Verdovende oogdruppels worden aangebracht.
- Het buitenste laagje van het hoornvlies (epitheel) wordt verwijderd. Tijdens dit verwijderen wordt uw oog open gehouden met een ooglidspreider.
- Riboflavine (vitamine B2) oogdruppels worden gedurende 20-30 minuten aangebracht.
- Het hoornvlies wordt ca. 10 minuten blootgesteld aan UV-licht door een speciale crosslinking laser. Ook tijdens de laser wordt uw oog open gehouden met een ooglidspreider.
- Aan het einde van de behandeling wordt het oog schoongespoeld en krijgt u zalf in het oog. Soms wordt een zachte contactlens geplaatst. De gehele ingreep neemt ongeveer een uur in beslag.
- Hierna kunt u naar huis en starten met de voorgeschreven oogdruppels en medicijnen.
Nazorg & controle
Het is belangrijk dat u op de dag van de behandeling start met pijnstilling en deze medicijnen blijft slikken, ook als u nog geen pijn heeft. Dit voorkomt veel problemen. Wij schrijven paracetamol en diclofenac voor.
- De paracetamol slikt u elke 4 uur 2 tabletten van 500mg, maximaal 8 tabletten per dag.
- De diclofenac slikt u elke 6 uur 1 tablet van 50mg, maximaal 3 tabletten per dag.
- Als u ondanks deze medicijnen nog steeds pijn heeft kunt u tramadol slikken, 1 maal 200mg. Tramadol heeft als bijwerking dat u suf kan worden.
De voorgeschreven oogdruppels start u ook na de behandeling.
- Trafloxal 3 maal daags voor 10 dagen.
- FML 3 maal daags voor 1 maand.
- Kunsttranen 3 maal daags voor 1 maand.
Zorg ervoor dat u op alle controle afspraken komt, wrijf niet in uw ogen en ga ten minste 1 week niet zwemmen en gebruik geen bubbelbaden. Hervat het gebruik van contactlenzen pas na een maand en wanneer uw arts dit aangeeft.
Sclerale Contactlenzen
Sclerale contactlenzen kunnen een belangrijke rol spelen bij het corrigeren van het zicht voor patiënten met keratoconus. Sommige patiënten hebben al sclerale contactlenzen, andere patiënten krijgen deze na de crosslinking behandeling aangemeten.
Sclerale contactlenzen zijn speciaal ontworpen ‘harde’ contactlenzen die groter zijn dan standaard contactlenzen. Ze rusten op het witte gedeelte van het oog, de zogenaamde sclera, en overspannen het hoornvlies zonder direct contact te maken. Deze lenzen vormen een traanfilm over het onregelmatige hoornvlies, waardoor een gelijkmatig oppervlak ontstaat voor een betere lichtbreking en een verbeterd zicht. Sclerale contactlenzen kunnen nuttig zijn voor patiënten met keratoconus:
- Verbeterd zicht: Door het creëren van een gelijkmatig oppervlak over het kegelvormige hoornvlies, kunnen sclerale lenzen het zicht aanzienlijk verbeteren voor mensen met keratoconus.
- Comfort: Omdat de lens op het sclera rust en niet direct op het gevoelige hoornvlies, kunnen sclerale lenzen comfortabeler zijn dan traditionele contactlenzen, vooral voor mensen met onregelmatige hoornvliezen.
- Stabiliteit: Sclerale contactlenzen zijn stabieler dan reguliere lenzen, omdat ze minder snel verplaatsen of uitvallen, wat belangrijk is voor patiënten met keratoconus die vaak last hebben van een onregelmatige vorm van het hoornvlies.
- Bescherming: Sclerale lenzen kunnen als een beschermende barrière voor het hoornvlies fungeren, waardoor het risico op verdere schade door wrijven of irritatie wordt verminderd.
Het aanmeten van sclerale contactlenzen is een gespecialiseerd proces dat wordt uitgevoerd door een optometrist met ervaring deze speciale contactlenzen.
Correctieve laser behandelingen
Correctieve laserprocedures, zoals fototherapeutische keratectomie (PTK) en femtosecond lasers, kunnen een aanvulling zijn op crosslinking bij het behandelen van keratoconus. PTK, een type excimer-laserbehandeling, kan worden gebruikt om oppervlakkige hoornvliesonregelmatigheden en littekens te verwijderen, waardoor de gladheid van het hoornvliesoppervlak verbetert. Wanneer gecombineerd met crosslinking, kan PTK de visuele resultaten voor keratoconuspatiënten verbeteren. De femtosecond laser maakt nauwkeurige en minimaal invasieve hoornvliesincisies mogelijk. De toepassing van femtosecond lasers bij keratoconus patienten is beschreven in de wetenschappelijke literatuur, maar wordt nog niet door ons toegepast.
Zogenoemde PTK topo-guided en wavefront-guided correcties zijn geavanceerde lasertechnieken die keratoconus kunnen verbeteren. Standaard zal eerst een crosslinking behandeling uitgevoerd moeten zijn én het hoornvlies volledig gestabiliseerd. Dit kan tot 2 jaar duren. Topo-guided behandelingen maken gebruik van hoornvlies topografiegegevens om een op maat gemaakt behandelplan te creëren dat is afgestemd op de unieke hoornvliesonregelmatigheden van de patiënt. Wavefront-guided correcties zijn gebaseerd op de meting van het gehele optische systeem van het oog, inclusief hogere orde afwijkingen die de beeldkwaliteit kunnen beïnvloeden. Door deze afwijkingen te behandelen, hebben PTK behandelingen als doel de gezichtsscherpte te verbeteren en visuele verstoringen, zoals schittering en halo's, te verminderen. Het combineren van topo-guided of wavefront-guided correcties kan een uitgebreide oplossing bieden voor keratoconuspatiënten, en minder afhankelijk maken van visuele hulpmiddelen zoals sclerale contactlenzen.
Xpert Clinic Ooglaseren heeft de modernste laser apparatuur ter beschikking. Samen met uw behandelend arts kunt u besluiten of een aanvullende correctieve laserbehandeling voor u van toegevoegde waarde is. Tevens kunnen wij dan met u bespreken of deze ingreep vergoed wordt door uw zorgverzekeraar. Dit is namelijk niet altijd het geval. De crosslinkingbehandeling zelf is wel onderdeel van het basis verzekerde zorgpakket.
Veelgestelde vragen
Is crosslinking geschikt voor iedereen met keratoconus?
Crosslinking is meestal geschikt voor mensen met progressieve keratoconus, tenzij het hoornvlies te dun is of al verlittekend is. Uw behandelaar zal bepalen of u in aanmerking komt voor de behandeling op basis van uw medische geschiedenis en de ernst van uw aandoening.
Hoe lang duurt het herstel na de crosslinking behandeling?
Het herstel kan per persoon verschillen, maar over het algemeen duurt het enkele weken tot enkele maanden voordat het volledige effect van de behandeling zichtbaar is. In de eerste paar weken na de behandeling kunt u mogelijk wazig of veranderlijk zicht ervaren. De eerste 1 a 2 dagen zijn het meest gevoelig, daarna staat pijn niet meer op de voorgrond.
Is de behandeling pijnlijk?
Tijdens de behandeling wordt het oog verdoofd met oogdruppels, waardoor patiënten geen pijn ervaren. Na de procedure kunt u ongemak of pijn ervaren, maar dit kan meestal worden verlicht met de voorgeschreven pijnstillers.
Kan crosslinking mijn zicht volledig herstellen?
Hoewel crosslinking kan leiden tot een verbetering van het zicht, is het voornaamste doel van de behandeling het vertragen of stoppen van de progressie van keratoconus. Het is waarschijnlijk dat u na de behandeling nog steeds een bril of contactlenzen nodig heeft.
Is de crosslinking permanent?
Crosslinking heeft doorgaans een langdurig effect (>10 jaar), en bij veel patiënten is één behandeling voldoende om de progressie van keratoconus te stoppen. In sommige gevallen kan een aanvullende behandeling nodig zijn.
Kan ik direct na de behandeling autorijden?
Nee, na de behandeling is het belangrijk om vervoer naar huis te regelen, aangezien uw zicht mogelijk wazig is en u gevoelig kunt zijn voor licht. Uw behandelaar zal u informeren wanneer het veilig is om weer te beginnen met autorijden.
Wordt crosslinking vergoed door mijn zorgverzekeraar?
Crosslinking maakt onderdeel uit van de basiszorg en wordt daarom in beginsel vergoed door alle zorgverzekeraars in Nederland. Xpert Clinics sluit met alle zorgverzekeraars contracten af. Neem bij twijfel contact op met uw zorgverzekeraar om te bepalen of de behandeling wordt vergoed en wat uw eventuele eigen bijdrage is.